Μουσείο Ελιάς και Λαδιού Πηλίου, στην Άνω Γατζέα

Το Μουσείο Ελιάς καί Λαδιού Πηλίου, βρίσκεται στην Άνω Γατζέα.

Στεγάζεται στο ισόγειο ενός πέτρινου παραδοσιακού κτηρίου στην πλατεία του σιδηροδρομικού σταθμού της Άνω Γατζέας. Το οίκημα κτίστηκε το 1924 από τον Ιωάννη Βογιατζή.

Ο πρώτος όροφος ήταν η χειμερινή διαμονή της οικογένειας. Το ισόγειο – «κατώι» ήταν για τις διάφορες αγροτικές εργασίες, που στην πλειονότητά τους είχαν σχέση με τα ελαιοπερίβολα.

Το Μουσείο περιλαμβάνει αντικείμενα που βρέθηκαν στον χώρο, όπου λειτουργούσε βιοτεχνία διαλογής, επεξεργασίας και παραγωγής ελαιών.

Τα αντικείμενα εκτίνονται στο εσωτερικό κτήριο και στον αύλιο χώρο, όπου υπάρχουν πιθάρια αποθήκευσης λαδιού, διαφόρων μεγεθών, στεφάνια από κάδες (σαν ξύλινα βαρέλια, όπου παρασκευάζονται οι βρώσιμες ελιές) δόγες (τα μακριά ξύλινα κομμάτια που κατασκευάζουν τις κάδες) και μία εντυπωσιακή κάδη ύψους 2,20 μ και διαμέτρου 3 μ, ή οποία αποσυναρμολογήθηκε από τον εσωτερικό χώρο  και συναρμολογήθηκε στον εξωτερικό για να λειτουργήσει για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Παράλληλα η συναρμολόγησή της κινηματογραφήθηκε και έγινε μικρού μήκους ταινία.

Στο εσωτερικό του κτηρίου υπάρχουν δύο κυρίως χώροι, ο ένας αποτελεί το κυρίως Μουσείο (άνω των 100τμ) και ό μικρότερος (περίπου 20τ.μ.) που ήταν χώρος αποθήκευσης λαδιού με τέσσερα πιθάρια εντοιχισμένα.

Ο κυρίως χώρος χωρίζεται σε θεματικές ενότητες που έχουν να κάνουν με τη διαδικασία συλλογής, διαλογής επεξεργασίας και εμπορίας ελαιών. Συγκεκριμένα εισερχόμενος ο επισκέπτης ακολουθεί πορεία από τα δεξιά, όπου εκτίθενται  εργαλεία καλλιέργειας των ελαιών (σκαλιστήρια, πριόνια, κλαδευτήρια, άξονας που ζεύονταν τα ζώα, γάντζοι, ραντιστήρια κλπ), στην συνέχεια  είδη συλλογής, (όπως κοφίνια διαφόρων μεγεθών, σκάλες, τρισκέλια) και βέβαια ο πάγκος διαλογής των ελαιών.

Η επόμενη ενότητα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι εκτίθενται είδη και εργαλεία βαρελοποιείας (για την κατασκευή κάδης) και βέβαια δύο καλοσυντηρημένες κάδες όπου μέσα τοποθετούσαν τις ελιές σε αλατόνερο για να γίνουν οι ξακουστές ελιές Πηλίου (Olives de Volos) με τις σκάλες για να ανεβαίνεις και την πασαρέλα, άπ’ όπου σήκωναν τις ελιές (όταν ξεπικραίνονταν οι ελιές τις βγάζαν με κοφίνια από τις κάδες)  τις ανάδευαν, ρίχνανε το αλάτι κλπ.

Οι κάδες έχουν χωρητικότητα, η μία 7άρα (επτά χιλιάδες οκάδες) και η άλλη 2,5άρα,. Δίπλα ακριβώς υπάρχουν κάποια χωνιά, τα οποία όμως δεν ήταν για υγρά, αλλά είναι μετρητές μεγέθους ελαιών! Σε μια πρωτότυπη βιβλιοθήκη έχουν μετατρέψει οι δημιουργεί του Μουσείο, μια κάδη κομμένη σε τομή.

Από το λάδι, που είναι παράγωγό της ελιάς εξάγεται και το σαπούνι, δεν μπορούσε να λείψει και αυτό από τον σχετικό εκθεσιακό χώρο, όπου παρουσιάζεται η διαδικασία παραγωγής του και τα προϊόντα του.

Στα πλαίσια της διαδικασίας εμπορίας ελαιών  εκτίθενται διάφοροι ζυγοί, παλάντζα, μια ζυγαριά (από τον φούρνο Χαρανά που υπήρχε απέναντι από το κτήριο του Μουσείου) και τέλος είδη οικιακής χρήσεως, των αρχών του περασμένου αιώνα. Σε κάθε ενότητα υπάρχουν διευκρινιστικοί πίνακες με φωτογραφίες και επεξηγήσεις.

Το Μουσείο λειτουργεί κατά τη διάρκεια στάσης του τραίνου του Πηλίου (του θρυλικού Μουτζούρη), σε διαφορετική περίπτωση οι επισκέπτες θα πρέπει να προγραμματίσουν τηλεφωνική συνάντηση για την ξενάγηση στο 2423022009.

Στις υπηρεσίες του Μουσείου περιλαμβάνονται και τέσσερις προβολές με ισάριθμα θέματα.

Το ένα με τίτλο «από τον ελαιώνα στη κάδη», διηγείται όλη τη διαδικασία συλλογής, διαλογής, επεξεργασίας και εμπορίας της ελιάς και των προϊόντων της.

Το δεύτερο με τίτλο «αναπαράσταση κατασκευής κάδης», περιγράφει όλες τις φάσεις κατασκευής της κάδης, προϊόν της κινηματογράφησης της ανακατασκευής κάδης στην αυλή του Μουσείου με σχόλια και υποσημειώσεις.

Το τρίτο περιλαμβάνει την κατασκευή σαπουνιού από ελαιόλαδο. Τελευταία, με τίτλο «από αποθήκη επεξεργασίας ελαιών σε εκθετήριο», είναι μια σύνθεση εικόνων  με πολλές φωτογραφίες του χώρου πριν, κατά και μετά την μετατροπή του σε Μουσείο.

Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται εκπαιδευτικά εργαλεία για προγράμματα μουσειακής εκπαίδευσης για μαθητές και ενήλικες.

Η ηλεκτρονική σελίδα είναι:www.mouseioelias.gr.

Άρθρο στο Protagon.gr δημοσιευμένο από τον κύριο Απόστολο Διαμαντή

Η άνω Γατζέα στο Πήλιο, από τη μεριά του Παγασητικού, ίσως είναι το πιο ρομαντικό μέρος του βουνού και το ξαναείδα το Σαββατοκύριακο. Δεν είναι το χωριό μου και επομένως δεν μεροληπτώ.

Εγώ μένω πιο κάτω, στα Καλά Νερά. Η άνω Γατζέα όμως είναι ο πιο αυθεντικός ελαιώνας του Πηλίου, και όταν λέμε ελαιώνας εννοούμε φυσικά την εικόνα του Παραδείσου: κάπως έτσι πρέπει να τα βόλευε και ο Αδάμ με την Εύα.

Υπήρχαν μέχρι τώρα δύο αξιοθέατα σημεία: το Μοναστήρι της Παναγίας, με την μπακαλοταβέρνα του Οδυσσέα απέναντι, στην οποία μπορούσες να συναντήσεις ντόπιους να μιλάνε σοβαρά στα πηλιορίτικα, τα οποία ουδείς φυσικά καταλαβαίνει και να πίνουνε τσίπουρα με γλυκάνισο και λεμονάδες ΕΨΑ. Και επίσης τον παλιό σταθμό του τραίνου στην τοποθεσία Ογλά της Άνω Γατζέας, με το καφενείο του και το μπακάλικο-ψυχώ του Παπαδόπουλου, ο οποίος αφότου πέθανε ο πατέρας του που το λειτουργούσε- πριν χρόνια- το άφησε έτσι όπως ακριβώς ήταν την μέρα που πέθανε!  Και έκτοτε το δείχνει στους διαβάτες, σαν τον Άντονυ Πέρκινς.

Αυτά ήταν τα δύο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής. Συν τα μουλάρια φυσικά, μαζί με τους αναβάτες τους με τις τραγιάσκες. Πριν μερικά χρόνια προστέθηκε ένα ακόμη: το Μουσείο Ελιάς στο παραδοσιακό  πέτρινο οίκημα Βογιατζή, δίπλα ακριβώς στον σταθμό του τραίνου της Άνω Γατζέας. Οπότε πηγαίνοντας είτε με τα πόδια από την παραλία της Γατζέας προς το σταθμό- περίπου μισή ώρα δρόμος μέσα στα καλντερίμια, τις ελιές, τις συκιές και τα κλήματα- είτε με το τραινάκι του Πηλίου που σταματάει μπροστά του, είτε φυσικά με το αμάξι σου, είναι εύκολο να το βρεις.

Γιατί να το βρεις; Για δύο λόγους. Πρώτον διότι τα μουσεία που βρίσκονται στην ελληνική ύπαιθρο είναι- εξαιρουμένων των βασικών αρχαιολογικών- τα σημαντικότερα. Διότι αποτελούν τα σύγχρονα μνημεία μας και η σύγχρονη ζωή μας έχει πνευματικό περιεχόμενο κυρίως στην ύπαιθρο, διότι εκεί ζούσε η πιο σφριγηλή Ελλάδα, αυτή που την στήριζαν οι χθόνιες δυνάμεις της παραδόσεως.

Και δεύτερον, επισκεπτόμενος το Μουσείο Ελιάς στην Άνω Γατζέα, έχεις τη δυνατότητα, εάν είσαι και κάπως σοφιστικέ τύπος και σου αρέσουν τα δρώμενα, κάτι να δεις: μια παράσταση, μια αφήγηση παραμυθιών, μια έκθεση ζωγραφικής ή μια βραδιά τζαζ. Συν το γεγονός φυσικά ότι θα μάθεις τα πάντα για την ελιά, την ιστορία και την συγκομιδή της, πράγμα που είναι απαραίτητο για μια σοβαρή ελληνική μόρφωση. Σε λίγο, έτσι όπως πάμε, το μόνο που θα έχουμε να επιδείξουμε είναι ολίγον άρτο και ολίγας ελαίας, που έλεγε και ο αξέχαστος Δημήτρης Νικολαϊδης, ως Βαβάς.

Αλλά υπάρχει και ένας ακόμη σοβαρότατος λόγος να πάτε στο Μουσείο Ελιάς της άνω Γατζέας, εάν βρεθείτε στο Πήλιο: το καφενείο που είναι απέναντι στο σταθμό. Πρόκειται για το αριστούργημα του ελληνικού μποεμισμού. Έχει μεγάλα παράθυρα, ξύλινο πάτωμα με ξυλόσομπα για το χειμώνα και μια μεγαλοπρεπή αυλή με κληματαριά, στην οποία όταν κάθεσαι λες: τώρα βουλιάζω στον εαυτό μου και στη γή μου. Να προσθέσω ότι αυτό το βούλιαγμα συνοδεύεται από ντόπιους που δεν σε ενοχλούν ποτέ, εφόσον δεν μιλάνε σχεδόν ποτέ και από πηλιορίτικους μεζέδες, τσιτσίραβλα, φτέρες και κρίταμα, μελιτζάνες τουρσί, κοιλιές κοκκινιστές και μπουμπάρι καμιά φορά, δηλαδή παχύ έντερο τράγου γεμιστό με την συκωταριά του τράγου ψιλοκομμένη και τσιγαρισμένη με κρεμμύδια, και όλο αυτό στο φούρνο με πατάτες.

Εάν επιζήσεις από αυτήν την επίσκεψη, τότε σώος πας απέναντι στο Μουσείο Ελιάς και βλέπεις την έκθεση ζωγραφικής του Δημήτρη Μοράρου, από τις 18 Αυγούστου, όπως διάβασα. Τίτλος «Εγκώμιον Νοτίου Πηλίου».

Αυτό νομίζω είναι ένα καλοκαιρινό, αληθινό, βίβερε περικολοσαμέντε.